O życiu św. Patapiusza wiemy stosunkowo dużo, dlatego że był to święty bardzo znany i czczony w Cesarstwie Bizantyjskim. Jego życie opisują m.in. św. Andrzej, abp Krety (zm. 740) oraz św. Symeon Metafrastes (X w.). 

Większość opisów podaje, że żył on pod koniec IV w. i na początku V (niektórzy wskazują na VI lub VII w.). Wiemy, że urodził się w Tebach w Egipcie, pochodził z bogatej, arystokratycznej rodziny. Jego rodzice byli chrześcijanami. Zadbali też o jego wykształcenie. Matematyki, filozofii i retoryki – ówczesnego kanonu wiedzy – uczyli go nauczyciele sprowadzeni z Aleksandrii. Najwyraźniej miał kontakt z kierownikiem aleksandryjskiej Szkoły Katechetycznej, Dydymem Ślepym. Dydym z Aleksandrii był w tamtych czasach bardzo znany, pozostawał w ciepłych relacjach z Atanazym Wielkim, Antonim Wielkim, Palladiuszem, jego uczniami byli Hieronim ze Strydonu, Rufin z Akwilei i Izydor z Pelezjum. Najprawdopodobniej to on zainspirował młodego Patapiusza do odejścia na pustynię, co nastąpiło po zakończeniu przez niego nauki. Patapiusz opuścił dom rodzinny, by dokończyć studia na „Uniwersytecie Pustyni” – jak to określili jego obaj biografowie – czyli nauczyć się prawdziwej filozofii – życia monastycznego. 

Jego codzienne duchowe zmagania stały się bardzo znane i zaczęli się wokół niego gromadzić ludzie, zarówno mnisi, jak i świeccy. Mimo że Patapiusz odszedł od świata, gardząc próżną sławą, Bóg uczynił go znanym i ciągnęły do niego tłumy ludzi szukających porady duchowej i przede wszystkim pragnących zobaczyć przykład jego życia. Im bardziej starał się on oddalić i ukryć przed ich oczami, tym bardziej go szukano i za nim podążano. Łaska Boża wszędzie ujawniała jego osobę, jak też i jego dar czynienia cudów. Z tego też powodu święty postanowił stamtąd uciec i zamieszkać w rejonach bardzo oddalonych od Egiptu, licząc, że nikt go tam nie rozpozna. Osiedlił się w pobliżu Konstantynopola, w Blachernach, w północno-zachodnim punkcie wybrzeża zatoki Złotego Rogu. 

Mimo że starał się sprawiać wrażenie, że jest tylko nowicjuszem, początkującym mnichem, znowu łaska Boża ujawniła wszystkie dary, które otrzymał od Boga. Zasłynął wieloma cudami. Zaczęli się zbierać wokół niego mnisi i wkrótce powstał monaster, nazwany ze względu na jego osobę monasterem Egipcjan. 

Święty odszedł do Pana w głębokiej starości, spokojnie, otoczony bracią monasterską i ludźmi, przekonanymi o jego świętości. Został pochowany z wielką czcią w cerkwi pw. św. proroka Jana Chrzciciela w monasterze Egipcjan.

Jego ciało zachowało się w całości i nie podległo procesowi rozkładu. Święty Patapiusz był bardzo czczony w Bizancjum, a zwłaszcza w Syrii, gdzie słynął z uzdrawiania chorych na puchlinę wodną. 

Bazując na źródłach, trudno jest dokładnie określić, jak długo jego relikwie pozostawały na miejscu pochówku, zanim zostały przewiezione w góry Gerania w Zatoce Korynckiej. Wszystko wskazuje na to, że uczynił to Angelos Notaras, zaufany człowiek Tomasza, syna cesarzowej Heleny Dragases i cesarza Manuela II Paleologa. Notarasowie, którzy należeli do najwyższej arystokracji w Bizancjum, otrzymali od cesarza posiadłości w Trikala, 35 km na zachód od Koryntu. Angelos, po upadku Konstantynopola, przeprowadził się tam, przewożąc majątek rodzinny i wiele świętości ze zdobytego przez Turków miasta. Wśród nich były również relikwie św. Patapiusza. Angelos umieścił je w pieczarze za ścianą z kamieni, ukrywając je skutecznie przed potencjalnym zbezczeszczeniem. 

Jaskinia, w której zostało ukryte ciało św. Patapiusza, jest położona wysoko w górach Gerania. Znajduje się w niej cerkiewka, w której zachowane są bardzo stare (sprzed XV w.) freski, na których można rozpoznać postać św. Patapiusza, Nikona i św. Ipomoni. W czasach okupacji tureckiej odbywały się w niej, tak jak w wielu innych cerkwiach i monasterach prawosławnych Grecji, tajne lekcje nauczania języka i kultury greckiej organizowane dla dzieci. 

W połowie XIX w. u stóp góry powstała miejscowość uzdrowiskowa, Loutraki, którą odwiedzają do dzisiaj tłumy wczasowiczów. 

W 1904 r. miejscowy kapłan, o. Konstantinos Sousanis, który bardzo lubił odprawiać Liturgię w tej malutkiej cerkiewce, poprosił kamieniarza, Wasilisa Protopapasa, by ten powiększył nieco jaskinię, gdyż ze względu na swój wzrost kapłan musiał się schylać przez całe nabożeństwo. W nocy przed rozpoczęciem prac ojciec Konstantinos miał sen, w którym zobaczył mnicha ostrzegającego go słowami: „Uważaj przy burzeniu ściany, bo znajduję się po drugiej stronie. Jestem św. Patapiusz z Egiptu”. Następnego dnia, gdy Wasilis przystąpił do pracy, za ścianą jaskini ukazało się ku jego zdumieniu pomieszczenie, a w nim nietknięte relikwie, wydzielające przyjemny zapach. Głowa świętego spoczywała na cedrowej, a nogi na marmurowej podstawie. Na skórzanym pasie, który związywał nietknięte upływem czasu szaty, było napisane Patapiusz. W ręku święty trzymał mały drewniany krzyż. Obok leżało kilka bizantyjskich monet. 

Początkowo relikwie pozostawały odsłonięte, ale wkrótce przygotowano drewnianą skrzynię – relikwiarz, do której je włożono. Wieść o znalezieniu relikwii świętego rozniosła się bardzo szybko i wielu ludzi przyjeżdżało, by wziąć dla siebie „kawałek świętego”. Wielu z nich miało później widzenie świętego, który surowo nakazywał zwrócenie zabranych cząsteczek ciała na miejsce. Święty Patapiusz ukazywał się ludziom również przed odnalezieniem jego relikwii, zapraszając do „swojego domu w Loutraki”. 

W 1952 r. o. Nektarios Marmarinos, znany spowiednik z Koryntu i przewodnik duchowy wielu monasterów, założył obok pieczary z relikwiami Monaster pw. św. Patapiusza. Obecnie monaster liczy około 40 sióstr. 

Każdego dnia, mimo stosunkowo trudnego dojazdu, monaster odwiedzają setki pielgrzymów, by prosić o pomoc, ale wielu z nich przyjeżdża, żeby podziękować i zaświadczyć o tym, że św. Patapiusz naprawdę im pomógł. Tak jak i kiedyś, święty słynie przede wszystkim z uzdrawiania ludzi chorujących na nieuleczalne choroby, przywraca wzrok, uwalnia opętanych przez demony, bardzo często ukazuje się ludziom w ciągu dnia, na jawie, nawet po to, żeby wskazać drogę.

Patapiusz (Potapiusz) to imię pochodzenia łacińskiego, oznaczające „miłosierny, łagodny”.

Zob. także: Cuda św. Patapiusza.