W sobotę przed świętem Wjazdu Chrystusa do Jerozolimy Cerkiew Prawosławna wspomina Wskrzeszenie św. Łazarza [2]. Nieznanym epizodem z życia metropolity warszawskiego i całej Polski Dionizego (Waledyńskiego; 1876 – 1960) [3] była publikacja ówczesnego rektora Seminarium Duchownego w Chełmie na łamach „Chołmskoj Cerkownoj Żyzni” (pol.  „Chełmskie Życie Cerkiewne”; dalej: ChCŻ) [4] z zakresu teologii dogmatycznej pt. Łazar pritocznyj i Łazar czetwierodniewnyj w piesnopienijach szestoj siedmicy Wielikago Posta (pol. „Łazarz z przypowieści i Łazarz czterodniowy w śpiewach VI Tygodnia Wielkiego Postu). Artykuł ukazał się w ChCŻ nr 8 z 1909 r.

„W Ewangelii wspomina się dwóch Łazarzy: jeden z przypowieści ewangelisty Łukasza o Bogaczu i Łazarzu (Łk 16, 19 – 31); drugi – to mieszkaniec Betanii, przyjaciel Chrystusa, brat Marty i Marii, którego Chrystus wskrzesił z martwych jak to opisał apostoł i ewangelista Jan Teolog (J 11, 1 – 45)” [5] – rozpoczyna swój wywód archimandryta Dionizy. 

Duchowny na początku tekstu stawia tezę: dwa fragmenty Ewangelii są powiązane ze sobą. Na jej potwierdzenie przytacza słowa proroka Abrahama: „Mówi do bogacza Abraham: jeśli Mojżesz i prorocy nie słuchają, to choćby kto z umarłych powstał, też nie usłuchają” [6]. Po wskrzeszeniu Łazarza przez Chrystusa część Żydów nie uwierzyła w Niego mimo uczestnictwa, jako obserwatorzy, w tym zdarzeniu. Autor stwierdza, że Żydzi powiadomili uczonych w piśmie oraz faryzeuszy o tych wydarzeniach. Ówczesna elita narodu wybranego zamiast uwierzyć w Boga postanowiła ukrzyżować Jezusa [7].

Według duchownego z tych powodów Cerkiew wychwala dwóch Łazarzy śpiewami liturgicznymi w VI Tygodniu Wielkiego Postu. Cerkiew podkreśla w tekstach liturgicznych śmierć duszy i umysłu ludzkiego wskutek popełnianych przez człowieka grzechów. Z drugiej strony zwraca uwagę na ożywienie i ponowne narodzenie duszy dzięki działaniu Chrystusa. 

Na kolejnych stronach tekstu archimandryta Dionizy przywołuje teksty liturgiczne dotyczące wspomnianych wydarzeń [8]. Jednocześnie udowadnia zależności między przywołanymi fragmentami Ewangelii. 

W podsumowaniu mnich zadaje pytanie: dlaczego tylko w Ewangelii według św. Jana Teologa jest opis związany z wskrzeszeniem Łazarza? „Ponieważ Łazarz zmartwychwstały żył, kiedy były pisane pozostałe Ewangelie i mógł bardzo się rozzłościć i zasmucić, gdyby cud jego zmartwychwstania został ogłoszony przez Cerkwie. Ewangelię św. Jana napisano po jego śmierci. Z tego powodu jest w niej opis jego wskrzeszenia. Zgodnie z tym co stwierdziłem widać, że Apostoł i Ewangelista Jan Teolog napisał swoją Ewangelię jako uzupełnienie pozostałych trzech Ewangelii” [9] – podsumowuje swoje rozważania archimandryta Dionizy. 

Przypisy:

[1] Poniższy tekst jest zredagowanym i poprawionym fragmentem publikacji: S. Dmitruk, Archimandryta Dionizy (Waledyński) na łamach „Chołmskoj Cerkownoj Żyzni”, [w:] Ukrajinci Chołmszcziny i Pidljaszszja: istoriczna dolja, duchowna i materialna kultura wprodowż wikiw. Zbirnik naukowych prać, Łuck 2010, s. 308 – 316. 

[2] Żywot św. Łazarza zob.: 

http://www.cerkiew.pl/index.php?id=swieci&tx_orthcal%5Bsw_id%5D=506&cHash=7b63382a83f2c84acdb867dfe811f60a 

[3] Biografia metropolity warszawskiego i całej Polski Dionizego (Waledyńskigo) zob.: S. Dudra, Metropolita Dionizy (Waledyński). 1876 – 1960, Warszawa 2010.

[4] Charakterystyka czasopisma zob.: S. Dmitruk, „Chołmska Cerkowna Żyzn” w latach 1906 – 1911. Przyczynek do problemu badawczego, „Rocznik Chełmski”, t. XII, Chełm 2008, s. 113 – 129. 

[5] ChCŻ, 8/1909, s. 298.

[6] Tamże. Cytat z Ewangelii według św. Łukasza za: Cztery Ewangelie Pana Naszego Jezusa Chrystusa wg Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Nowy przekład z języka greckiego, Warszawa 1993, s. 159.

[7] ChCŻ, 8/1909, s. 298.

[8] Tamże, s. 299 – 304. 

[9] Tamże, s. 304.

Na zdj.:

metropolita warszawski i całej Polski Dionizy (Waledyński) [za: pl.wikipedia.org] 

Stefan Dmitruk